Latince'de patent kelimesi “açık olmak” anlamına gelir. Tarihte yüksek mevkilere gelen ve kendilerine bir takım imtiyazlar tanınan kişilere kral tarafından mühürlenmiş yazılı bir belge verilmekteydi. Kralın mührünü taşıyan ve rulo şeklindeki bu belgenin üzeri tekrar kapatılmadığı yani açık olduğundan (letters patent) açık mektup olarak anılmıştır. 

Günümüzde patent, sanayiye uygulanabilir buluşlara resmi organlarca düzenlenen ve izinsiz kullanımları belirli bir süre engelleme yetkisi veren resmi nitelikte bir belge olarak adlandırılır.  Dar anlamda belgeden doğan hakka patent denir. Geniş anlamda ise patent hem buluş üzerindeki niteliği teker niteliğindeki hakkı hem de bu hakkı ispatlayan belgeyi ifade eder. 

Tasarım ve marka gibi sınai haklara verilen belgelere de uygulamada zaman zaman hatalı bir şekilde patent denilmektedir. Oysa tasarım ve marka belgeleri patent belgesinden farklıdır. 

Bir buluşa patent belgesi verilebilmesi için söz konusu buluşun, yeni, tekniğin bilinen durumunu aşması ve sanayiye uygulanabilir olması gerekir. 

Faydalı model koruması paten hukukunun bir parçasıdır. Faydalı model küçük patent olarak da isimlendirilir. Daha ziyade küçük buluşlar hakkında patentlere kıyasla, daha ucuz, hızlı ve basit tescil sistemi öngörülerek faydalı model koruması sağlanmaktadır. Esneklik, belgelendirmedeki hız ve karmaşık işlemlerin bulunmaması gibi özellikleriyle faydalı modeller kobi'lerin ihtiyaçlarına daha uygundur. 

Ülkemizde bir buluş, yeni ve uygulanabilir nitelikte ise faydalı model korumasından faydalanır. Faydalı modeller bakımından bazı hukuk düzenleri yenilik kıstasını yerel yani ulusal seviyede tutarken hukukumuzda mutlak yenilik yani dünya çapında yenilik kıstası benimsenmiştir.  Bu nedenle yurt dışında var olan buluş Türkiye'ye getirilerek sahiplenilmesi hukuken koruma görmez.

Hukukumuzda patentlerden farklı olarak faydalı model korumasından yararlanacak buluşlarda, buluş basamağını aşma şartı aranmaz. Bazı buluşlar buluş basamağı taşımadığından patent korumasından mahrum kalır. Bu yüzden faydalı model koruması,  esas itibariyle patentle korunamayan ama teknolojik yenilik içerdiği için korunması faydalı ve gerekli görülen buluşlar bakımından benimsenmiştir. 

Bazen de buluş sahibi patent belgesi alabilecek iken, daha ucuza, hızlı belge almak gibi pratik düşüncelerle faydalı model korumasını tercih edebilir. Kaldı ki daha sonra faydalı model  başvurusunu patent başvurusuna dönüştürme imkanı da vardır.

Etiketler